Zeven uur ’s avonds en we rijden door een donkere en verlaten stad. Rabat lijkt veranderd in een spookstad. Maar we weten ook dat in miljoenen huishoudens familie en vrienden nu gemoedelijk bij elkaar zitten om het vasten te breken. Het is bijna iets om jaloers op te zijn. De sfeer van verbondenheid, de gemeenschapszin die de 'heilige maand' Ramadan met zich meebrengt.

Elf uur ’s ochtends en ik loop door een drukke winkelstraat. Uit automatisme grijp ik naar de waterfles in mijn tas voor een snelle slok. Dan besef ik….Ramadan!, kijk om me heen, alle café’s en restaurants gesloten. En niemand temidden van de winkelende menigte die ook maar iets van een handeling verricht die riekt naar orale consumptie. Zo onopvallend mogelijk neem ik toch een slok. Het voelt stiekem en verboden.

Half elf ’s avonds en we rijden terug naar huis van een etentje. Normaal een redelijk rustig tijdstip. Nu staan we nog net niet in de file. Volgepropte auto’s, lachende gezichten. Het stadspark één grote sociale trekpleister. Groepjes vrouwen die er gearmd flaneren, terwijl de mannen hen vanuit de bankjes gadeslaan.

Collectief afzien overdag, ‘s avonds feestelijk de schade inhalen. Indrukwekkend hoe een maatschappij een maand lang zo’n totaal ander ritme kan aannemen. Het schept een vrolijke sfeer van verbondenheid die ons westerlingen bijna vreemd is. De enige associatie die deze sfeer bij mij oproept is er één die een wel heel hollands referentiekader verraadt: de sfeer van koninginnedag, als elke landgenoot je vriend is, omdat je met elkaar het oranje gevoel deelt. Maar dat duurt maar één dag. En een nationale feestdag is heel wat anders dan een religieuze vastenmaand.