Marokkanen ontdekken de kracht van hun vrouwen

In Dagblad De Pers, 2 november 2007. Foto: Eve Coulon

‘Maak je uiterlijk morgenmiddag 2 miljoen euro voor mij vrij?’ Onderneemster Hakima el Haité (42), wit broekpak en korte coupe, neemt per gsm de laatste details met haar bank door. Vanuit haar fauteuil in de zitkamer van haar villa, geeft ze een seintje aan haar dienstmeisje, tevens gouvernante van haar drie dochters, om muntthee voor het bezoek klaar te maken. ‘Ze is al 18 jaar bij me, sinds de geboorte van mijn oudste dochter’, zegt Hakima tevreden.

Op haar 29ste lanceerde Hakima het bedrijf ‘Eau Globe’, Marokkaans pionier in het leveren van expertise en geschoold personeel op het gebied van afvalverwerking en schoonmaakdiensten. Naarmate gemeentes het belang begonnen in te zien van milieubescherming bij stedelijke groei, kreeg Hakima meer opdrachten. Inmiddels heeft ze 43 werknemers in dienst.

Het tij in Marokko is gunstig voor vrouwelijke ondernemers, of ze nou moeder zijn of niet. Zorg is goedkoop en flexibel inzetbaar. De positie van de vrouw verbeterde onder koning Mohammed VI aanzienlijk. Belangrijker is misschien nog wel dat de wereld van geldverstrekkers vrouwen heeft ontdekt als betrouwbare partners, die in de heersende machocultuur minder last hebben van hun ego. Dat neemt niet weg dat de onderneemsters in een constant gevecht verwikkeld zijn om zich staande te houden in een mannenwereld en vastgeroeste rolpatronen te doorbreken.

Drive om de beste te zijn

Hakima: ‘Ik was me heel lang nauwelijks bewust van het negatieve onderscheid bij ons tussen man en vrouw.’ Ze groeide op temidden van de gegoede burgerij van Fez als jongste en enige dochter in een gezin met acht zoons. ‘Een meisje was er om te trouwen en kinderen te baren, vond mijn moeder. Maar die levensfilosofie werd doorkruist omdat mijn ouders gewend waren jongetjes op te voeden. Tegen mijn broers zei mijn vader altijd ‘de enige duurzame erfenis die ik kan geven is jullie scholing. Daar kan ik in investeren, maar daarna moet je zelf wat van je leven maken.’ Die boodschap kwam net zo hard bij mij aan. Op school had ik een enorme drive om de beste te zijn. Ook omdat mijn broers me thuis op een voetstuk plaatsten en ik wilde dat de buitenwereld mij net zo behandelde’.

Maar in haar eindexamenjaar maakte Hakima’s moeder haar levensfilosofie meedogenloos te gelde. ‘Ze kondigde aan dat ik beschikbaar was om te trouwen. Op dat moment kwamen er mannen naar mijn hand dingen. Ik koos de minst schadelijke.’ Hakima’s man had zijn bedenkingen bij haar wens biologie te studeren. ‘Maar toen hij zag hoe mijn broers mij behandelden, durfde hij die studie niet ter discussie te stellen. Een half jaar na ons huwelijk raakte mijn man door inbraak alles kwijt. Ik besefte des te meer dat ik ervoor moest zorgen op mezelf te kunnen rekenen.’

Haar eerste banen waren bij Europese bedrijven, waar ze zich gewaardeerd voelde om haar kennis en kunnen. Maar omdat ze altijd gedroomd had van een baan bij de overheid, kwam ze op haar 29ste bij de gemeente van Fez terecht. ‘Ik wilde mijn land dienen’. Haar baas hield haar lang op het werk. ‘Niet vanwege mijn capaciteiten, maar om me het hof te maken als iedereen was vertrokken. Ik dacht, zo laat ik me nooit meer behandelen.’ Ze confronteerde hem met zijn gedrag en nam ontslag.

‘Daarna, waar ik ook in Fez solliciteerde, niemand wilde me hebben. Of hij er wat mee te maken had?’ Dus besloot ze voor zichzelf te beginnen. ‘Nooit gedacht. Een eigen bedrijf beginnen zat niet in onze cultuur.’ De rivier die Fez doorsneed had ze in haar jeugd steeds vervuilder zien raken. Hoe kwam dat en wat kon ze daar aan doen? Een vraag die de leidraad vormde voor haar promotieonderzoek en de basis voor haar bedrijf.

Intussen was Hakima volleerd in het combineren van werk en privé. ‘Op mijn 23ste liep ik een paar maanden stage in Frankrijk. Ik had daarnaast een baan om de crèche te betalen, want had mijn baby meegenomen. 17 uur per dag werkte ik. Vrije tijd, vakantie? Ik wist niet wat het betekende.’ Toen ze terug in Fez aan haar promotie begon, studeerde ze vooral ’s avonds, als haar dochter in bed lag en het bezoek naar huis. ‘Bij ons, of je nou studeert of niet, als getrouwde vrouw kun je elk moment familie op de stoep verwachten.’

Net na de bevalling van haar tweeling, rondde ze haar proefschrift af. ‘Ze waren twee maanden te vroeg geboren. Alle klinieken weigerde hen in een couveuse te stoppen, overtuigd dat ze zouden sterven. Dus heb ik mijn eigen slaapkamer twee maanden lang tot couveuse omgetoverd. Mijn specialisatie in microbiologie heeft mijn tweeling gered. Nu zijn de meisjes bezig met hun eindexamen! Ze hebben hun eigen chauffeur en auto, die de hele dag tot hun beschikking staat.’ De normaalste zaak onder de Marokkaanse elite.

Die eerste jaren als onderneemster veinsde Hakima het bestaan van een mannelijke baas. ‘Ik had al snel door dat mijn potentiële zakenpartners met een vrouw als directrice geen zaken wilden doen. Ik speelde wel drie rollen aan de telefoon.’ Ze lacht breeduit en doet een telefoongesprek met een cliënt na. ‘Ah, goedemiddag. Nee, de directeur is er niet. Maar ik kan u wel naar zijn medewerkster doorverbinden.’

Inmiddels komt ze uit voor wie ze is en heeft ze een schare tevreden opdrachtgevers. ‘Ik weet heel goed dat ik van mannen geen enkele gunst kan verwachten. Omdat ik me in hun zaken meng, concurrentie breng. Als vrouw na het werk met een wijntje wat netwerken is bovendien not done. Ik onderscheid me door de kwaliteit die ik lever. Ik zeg zelfs, ‘als u niet tevreden bent, begin ik opnieuw. Dat kost u niets extra’s.’ Elk geslaagd project buit ik vervolgens uit om mijn reputatie mee te staven. En het heeft gewerkt. Gelukkig zijn er ook mensen in Marokko die je beoordelen op je professionaliteit.’

Ze loopt naar een portretfoto van haar tweede echtgenoot. ‘Mooie man he! Hem heb ik wel zelf uitgekozen’. Na haar scheiding stond ze er zes jaar alleen voor. ‘Mijn dochters pushten me een vriendje te nemen. Ik moest uitleggen dat ze je in onze maatschappij dan meteen een hoer vinden. Dan maar opnieuw trouwen, vonden ze.’ Ze nam hun advies ter harte. ‘Hij was een cliënt van me en bewonderde me om mijn werkhouding. Maar inmiddels heeft hij ontdekt dat ik ook lief kan hebben, een vrouw kan zijn.’