VROUWEN OP STRAAT? LAAT ZE!

(gepubliceerd in het parool, 21 december 2006)

De Marokkaanse televisie zendt spotjes uit om mannen te waarschuwen dat ze vrouwen op straat niet mogen lastigvallen. Dat is nieuw voor hen.

Vier maanden Marokko en ik heb een hele techniek ontwikkeld om het ‘gehassle’ van de mannen op straat tot een minimum te beperken. Oogcontact mijden, mannen die me aanspreken negeren, stug voor me uit kijken en de indruk wekken dat ik recht op een doel afloop.

Niet alleen vrouwen met een Europees uiterlijk hebben last van het gesis, gestaar en het aanspreekgedrag van mannen op straat. Observeer een willekeurige modern geklede Marokkaanse vrouw die zonder mannelijk gezelschap een drukke winkelstraat afstruint, en zie hoe groepjes jongens haar opmerkingen toewerpen, mannen haar indringend aankijken, of een auto haar stapvoets volgt.

Sinds vorige week zendt de Marokkaanse televisie een spotje uit waarin je een vrouw op straat door een man gevolgd ziet worden met na afloop de boodschap ‘dit soort seksuele intimidatie is vervelend en ongepast.’ Het spotje is onderdeel van een bewustwordingscampagne over geweld tegen vrouwen die het departement van familiezaken sinds 2002 elk jaar organiseert. De aandacht dit jaar voor seksuele intimidatie is nieuw. Als strafbaar gedrag definieert de huidige wet, die stamt uit 2003, alleen seksuele intimidatie op de werkvloer door een werkgever of machtsmisbruik voor seksuele gunsten. Wat op straat gebeurt, valt daarbuiten.

De straat is in Marokko het domein van de man. Dat de positie van de vrouw de afgelopen jaren aanzienlijk is verbeterd, botst daarmee. Meer vrouwen in het onderwijs, op de werkvloer, in de politiek, betekent automatisch meer vrouwen op straat, inclusief modebewuste vrouwen die zichzelf durven te laten zien. Deze vrouwelijke ‘invasie’ van het publieke domein blijkt moeilijk te verdragen in de op mannen georiënteerde omgeving. Alle emancipatie ten spijt blijft de overheersende norm dat de plaats van de vrouw thuis is, als verzorger van man en kind.

Het jongste Arab Human Development Report van de VN, dat begin deze maand verscheen, stelt dat positie van de vrouw in de Arabische wereld weliswaar verbetert, maar dat de maatschappelijke omgeving voor vrouwen nog onvriendelijk blijft. Het sis-, staar- en aanspreekgedrag van de Marokkaanse man op straat past in dat plaatje.

Op een internetpeiling van de Marokkaanse vrouwenrechtenbeweging ADFM, de Association Democratique des Femmes du Maroc, gaf een derde van de respondenten (vooral mannen) aan seksuele intimidatie als normaal gedrag te zien. Samira Bikarden van de ADFM: ‘Mannen zijn zich er in het gunstigste geval niet van bewust dat vrouwen zich er aan storen, ze denken zelfs een vrouw met hun aandacht te vleien. De intimidatie illustreert echter vooral dat veel mannen vrouwen minderwaardig wezens vinden.’

ADFM’s jongerenvleugel voerde een enquête uit onder een groep studentes om na te gaan hoe zij tegen seksuele intimidatie aankijken. Een overweldigende meerderheid zei dagelijks door mannen lastig gevallen te worden, bijvoorbeeld in de vorm van seksueel getinte opmerkingen of oneerbare voorstellen. De studentes vonden dat gedrag weliswaar storend, maar zagen het niet als seksuele intimidatie. Dat werd het in hun ogen pas als er sprake zou zijn geweest van seksuele agressie. Bikarden: ‘vrouwen vinden het moeilijk de intimidatie af te keuren. Als ze worden lastig gevallen hebben ze het idee daar zelf de oorzaak van te zijn, het te hebben uitgelokt door hun manier van doen of kleding.'

Onderzoek van de Marokkaanse overheid wijst uit dat 88 procent van de mannen vindt dat een vrouw niet volledig zou mogen bepalen hoe zij zich in het openbaar wil kleden. 67% van de vrouwen is het daar mee eens. Bikarden: ‘Dat zo veel meisjes tegenwoordig een hoofddoek dragen is ook omdat ze op die manier hopen met rust gelaten te worden op straat, al bereiken ze vaak niet het gewenste effect.’