Marokko rijp voor afschaffing doodstraf

Koning Mohammed bereidt zijn volk voorzichtig voor op hervorming

Verschenen in Parool, vrijdag 2 februari 2006

Marokko kan de geschiedenis ingaan als het eerste Arabische land dat de doodstraf afschaft.

Ter voorbereiding van de conferentie in Parijs, die tot morgen duurt, bezocht Michel Taube een vertegenwoordiger van de ‘Ensemble Contre la Peine de Mort’ (ECPM) vorige week Marokko. Hij concludeerde dat ‘van alle landen in de Arabische regio de sfeer in Marokko het meest rijp is voor afschaffing van de doodstraf.’

Marokko heeft sinds 1994 de doodstraf niet meer ten uitvoer gebracht. Wel blijven rechters de straf opleggen, twee maanden geleden nog voor de betrokkenheid van twee Marokkanen bij de aanslagen te Casablanca van mei 2003. In totaal zouden nu 131 gevangenen in een dodencel zitten.

Drie Marokkaanse politieke partijen, inclusief de socialistische regeringspartij USFP, pleiten inmiddels openlijk voor afschaffing van de doodstraf. De door koning Mohammed VI (sinds 1999 op de troon) ingestelde ‘waarheidscommissie’ riep de regering daar al in 2005 in een aanbeveling toe op.

Deze commissie deed onderzoek naar schendingen van de mensenrechten tijdens de ‘jaren van lood’ onder Mohammed’s vader Hassan II, toen tegenstanders van het regime zonder pardon in martelkamers verdwenen. De waarheidscommissie schatte dat in die periode 528 executies werden uitgevoerd, zowel op basis van processen als zonder vorm van proces. Vorige week zei de voorzitter van de raad voor de mensenrechten die de koning adviseert, dat ze nagaat op welke manier de doodstraf het beste afgeschaft kan worden.

De actieve campagne van Marokkaanse activisten voor de mensenrechten tegen de doodstraf lijkt dus zijn vruchten af te werpen. Veel van deze activisten zijn voormalige gedetineerden onder koning Hassan’s regime. Zij zagen met lede ogen aan hoe de regering een paar dagen na de terreuraanslagen te Casablanca een strenge wet tegen het terrorisme aannam, die het aantal delicten waarvoor de doodstraf geldt uitbreidde. Voor hen was dat aanleiding om nog harder voor hun zaak te vechten, om een terugval naar ‘de jaren van lood’ te voorkomen.

De grote vraag is hoezeer islamitische bewegingen hechten aan de doodstraf, die volgens de sharia gerechtvaardigd is bij zedendelicten of moord. In zijn rol als ‘aanvoerder der gelovigen’ wil de koning islamisten niet te veel tegen zich in het harnas jagen. Temeer omdat dit jaar verkiezingen zullen worden gehouden en de puriteins islamitische PJD wel eens een overwinning zou kunnen behalen.

De verwachting is dat de koning de gemoederen in Marokko wil voorbereiden op een afschaffing van de doodstraf, zoals hij dat eerder deed met de hervorming van het familierecht. De nieuwe familiewetgeving die de koning in 2004 doordrukte en die de vrouwenrechten aanzienlijk verbeterde, was het resultaat van een achter de schermen hard bevochten compromis tussen bewegingen voor vrouwenrechten en islamisten.

Het blad Tel Quel meldde deze week dat de voorman van de PJD zich onlangs, weliswaar op persoonlijke titel, voor het eerst over de zaak heeft uitgelaten. Hij zou gezegd hebben voor afschaffing van de doodstraf te zijn en te verwachten dat zijn partij een wetsvoorstel daartoe niet zal tegenhouden. Dat zal Marokko’s imago als voorloper op het gebied van mensenrechten in de Arabische wereld weer een stimulans kunnen geven, na de recente negatieve publiciteit rondom de rechterlijke vervolgingen van journalisten die al te vrijmoedig de grenzen van de persvrijheid opzochten.