Strijden tegen slecht imago

Verschenen in 'De Pers', 02-05-2007

De Marokkaanse filmmaker Nouredine lakhmari laat in zijn nieuwste film ‘Casanegra’ een ander beeld zien van arme Marokkaanse jongeren. ‘Hun energie is een constante inspiratiebron’.

Zeven uur ’s avonds. Filmmaker Noureddine Lakhmari en zijn crew bereiden zich voor op een lange nacht filmen in het oude stadscentrum van Casablanca, met z´n artdeco gebouwen uit de jaren dertig van de vorige eeuw. Lakhmari’s tweede speelfilm Casanegra, een metafoor voor die plekken in Casablanca waar het grauwe leven van de onderklasse zich afspeelt, gaat over de vriendschap tussen twee werkloze twintigers en hun pogingen een beter bestaan op te bouwen. De opnames vinden plaats terwijl de gemoederen in Casablanca vol zijn van de jongens die zichzelf de afgelopen weken met bomgordels opbliezen. De problematiek van de uitzichtloosheid van Marokko’s enorme populatie jongeren is weer uiterst actueel.

Lakhmari (43) zucht in reactie op de vraag of zijn film ingaat op het proces van radicalisering onder jongeren uit Casablanca’s arme volkwijken: ‘Marokkanen moeten beseffen dat deze kamikazeacties niets te maken hebben met ons geloof, of hoe wij denken. Maar dat er gevaarlijke lieden rondlopen die misbruik maken van jongens die niets hebben, zelfs geen hoop’. Lakhmari wil juist thema’s als terrorisme mijden in zijn werk. Het zou Marokkanen een verkeerd beeld geven van wie zij zijn. ‘Het merendeel van die jongeren probeert met het weinige dat ze heeft op een heel creatieve manier iets van het leven te maken. Dat wil ik laten zien’. Bovendien, zegt Lakhmari, in hun dagelijkse deliberaties dealen mensen met het leven, met emoties, met gedrag en niet zozeer met godsdienst. Dat ziet hij ook bij de groep acteurs met wie hij nu werkt. De helft, inclusief een hoofdrolspeler, ronselde hij tijdens ‘streetcastings’ in arme wijken. ‘Hun energie en anekdotes vormen tijdens de opnames een constante inspiratiebron.’ Hij wil hun werkelijkheid zo dicht mogelijk naderen. Maar de ondertoon van de film moet positief zijn. Blijf dromen, geef niet op.

Je wordt geplaatst in een nieuwe lichting Marokkaanse filmmakers die wil breken met bepaalde tradities in de Marokkaanse cinema. Jullie hebben allemaal een tijd in Europa gewoond of gestudeerd. Beïnvloedt dat de manier waarop je naar Marokko kijkt? Ik ben opgegroeid met het idee dat Marokko niet goed genoeg was. Een arm land, met weinig waardevols. Ik geloofde daarin. In Europa werd ik me bewust van het clichébeeld dat buitenlandse coproducenten of Hollywoodregisseurs zo graag van Marokko neerzetten. Onze filmmakers nemen dat over. Ze denken dat die stereotypen verkopen, zoomen in op de kamelen, de woestijn, gesluierde vrouwen. Of ze hebben de neiging bepaalde sociale problemen heel expliciet er uit te lichten. Vrouwenemancipatie, of nu bijvoorbeeld terrorisme. Ik besefte: dat is niet mijn Marokko. De enige beelden van Marokko die ik ken, zijn die van prachtige mensen met hun existentiële problemen. Wanneer ze verliefd zijn, verdrietig, boos, gelukkig. Als ze vechten, liefhebben, haten. Gewoon het normale leven. Ik wil de energie van die mensen laten zien, niet de ansichtkaart.

Hoe belangrijk zijn beelden in een land waar bijna de helft van de volwassen bevolking analfabeet is? Enorm belangrijk. Bij gebrek aan beelden waar we ons in herkennen, zijn we vergeten wie we zijn. Arabisch, Berbers, Afrikaans? En dan is er de connotatie dat Arabieren radicaal zijn. Egyptische tv-programma’s en films zijn hier heel populair, met verhaallijnen en conflicten die niets van doen hebben met onze maatschappij. Je ziet alleen maar vrouwen die thuis zitten. Daar gaan Marokkaanse vrouwen zich dan mee identificeren. Terwijl de realiteit hier anders is: steeds meer vrouwen werken. Marokko gaat vooruit dankzij hen. Mannen zijn sneller gefrustreerd, eisen respect. Vrouwen hebben dat minder nodig, hebben een groter verantwoordelijkheidsgevoel. Ik wil hen heldinnen geven waar ze zich in kunnen herkennen. Bijvoorbeeld in mijn TV serie over een vrouwelijke detective, die nu op de Marokkaanse TV draait. Ze is mooi, slim, sterk. Tegelijkertijd, ook al zit ze achter seriemoordenaars aan, ligt ze in de clinch met haar moeder. Normale problemen, waar mensen in Oslo of New York ook mee worstelen. We zijn niet alleen onderdeel van de derde wereld, maar ook van iets wat we de mensheid noemen. Marokkanen moeten dat gaan beseffen. In de kern gedragen we ons allemaal hetzelfde, alleen de context is per regio anders.

In Casanegra wil je het leven van de Marokkaanse onderklasse laten zien. Wat trekt je in hun situatie? Toen ik nog fulltime in Noorwegen woonde ontdekte ik tijdens mijn tripjes terug naar Marokko dat ik de Marokkaanse bovenklasse totaal niet interessant vind. Ze zullen altijd proberen met materiele zaken indruk te maken, hebben geen enkele liefde voor dit land, nemen er slechts van. De Marokkaanse armen vind ik juist heel rijk. Ze zijn gul en gastvrij, zichzelf, normaal. Ze hebben mensen hoog staan. Hoe weinig ze ook hebben, ze zullen het met je delen.

Hoe is anno 2007 het klimaat voor Marokkaanse filmmakers? Er is nu heel veel mogelijk. De overheid begrijpt eindelijk hoe belangrijk beelden zijn en dat ze niet buitenlanders moet invliegen om te vertellen wie wij zijn. Casanegra wordt volledig met Marokkaans geld gefinancierd: deels door de overheid, deels door een reclamebureau. Dat laatste is uitzonderlijk. Reclamebureau’s werken voornamelijk met Franse regisseurs, die zonder enig begrip van de samenleving spotjes maken vol stereotypen. Wij nieuwe filmmakers moeten die markt van beelden gaan domineren, zodat we impact kunnen hebben op de samenleving.

CV Noureddine lakhmari
1964 Geboorte te Safi, Marokko
1986 studie farmacie Frankrijk
1986 Filmacademie Noorwegen
1990-2004 productie korte films, educatieve films en reclamespotjes.
1993 Prijs voor beste Noorse korte film met ‘The silent Struggle’
2005 Eerste speelfilm ´Le Regard` . Plot: beroemde Franse fotograaf keert aan het einde van zijn carrière terug naar Marokko om in het reine te komen met zijn verleden als oorlogsfotograaf in het Franse koloniale leger.
2006 -2007 TV serie ´Al Qadia´ op Marokkaanse tv-zender 2M